Жан Деллануа. Хрестоматия средневековых латинских текстов. II. 1. Городская жизнь

 
 
 
 
 

 

 

ОТ Х ВЕКА И ДО ВОЗРОЖДЕНИЯ

1. ГОРОДСКАЯ ЖИЗНЬ

Германские завоевания опустошили города романской Галлии; в первые века средневековья в соответствии с возможностями сельского хозяйства население переместилось за город. Но мало-помалу восстанавливается благосостояние; начиная с XII века возрождается торговля, повышается уровень жизни, возрастает численность населения. Cоздаются новые города.

 

ОСНОВАНИЕ ВОКРЕССОНА

Apud Vallem Crisoms villam aedificavimus, ecclesiam et domum constituimus, et carruca terram incultam dirumpi fecimus. Quae quanti debeat constare, potius cognoscent qui eam aedificare innitentur, cum jam ibidem sint fere sexaginta hospites, et adhuc multi venire eligant, si sit qui provideat. Erat enim locus ille quasi spelunca latronum, habens ultra duo miliaria deserti, omnino ecclesiae nostrae infructuosus, raptoribus et sattellitibus propter amnitatem nemorum aptus. Eapropter ibidem fratres nostros Deo deservire disposuimus, ut in cubilibus in quibus prius dracones habitabant, oriatur viror calami et junci.

 

 

 

 

 

 

 

carruca, ae, f.: зд. плуг

constare + Gen.pretiae: обходиться в...

inniti (Dep.): прилагать усилия + Accusativus cum Infinitivo

spelunca, ae, f.: пещера; зд. притон

miliarium, ii, n.: тысяча

infructuosus, a, um: ненужный

raptor, oris, m.: разбойник

satelles, itis, m.: сообщник

affinitas, atis, f.: родство; зд. близость

deservire + Dat.: служить кому-л.

cubile, is, n.: логовище

draco, onis, m.: дракон

viror, ris, m.: зелень

calamus, i, m.: тростник

juncus, i, m.: камыш

 

ОСНОВАНИЕ ЛЮБЕКА

Вид г. Любека и городского порта. XVI в
Гравюра 1616 г.

Suger. De administratione sua. X.

Adolfus, comes Holzatiae, cepit reaedificare castrum Sigeberch cinxitque illud muro. Quia autem terra deserta erat, misit nuntios in omnes regiones, Flandriam scilicet et Hollandriam, Trajectum, Westfaliam, Fresiam, ut, quicumque agrorum penuria artarentur, venirent cum fainiliis suis accepturi terram optimam, terram spatiosam, uberem fructibus, redundantem pisce et came et commoda pascuarum gratia (...). Ad hanc vocem surrexit innumera multitudo de variis nationibus , assumpds fainiliis cum facultatibus venerunt in terram Wairensium ad coinitem Adolfum, possessuri terram quam eis pollicitus fuerat (...). Post haec venit comes Adolfus ad locum qui dicitur Bucu, invenitque ibi vallum urbis desolatae (...) et insulam amplissimam gemino flumine cinctam. (...) Videns igitur industrius vir competentiam loci portumque nobilem, coepit illic aedificare civitatem, vocavitque eam Lubeke, eo quod non longe abesset veteri portu et dvitate quam Heinricus princeps olim constituerat.

Helmold de Bosau. Chronica Slavorum.
По кн. Calmette et Higounet: Textes et Documents, P.U.F. éd.

 

 

comes, itis, m.: граф

Holzatia, ae, f. = Гольштейн, или Шлезвиг-Гольштейн,
немецкая провинция к югу от Дании

Trajectum, i, n. = Утрехт, г. в Голландии,
адм. центр пров. Утрехт

Fresia, ae, f.: Фризия, область, пролегающая
вдоль побережья совр. Германии и Голландии artare: стеснять

caro, carnis f.: мясо

pascua, orum, n.: пастбище

assumere, o, is, собирать

facultates, um, f.: имущество

Wairensis, e: Вагрия (средневек. обл. в Германии
на вост. Шлезвиг-Гольштейна)

desolare: оставлять

industrius, a, um: деятельный

competentia, ae, f.: расположение

 

Развиваются старые города и, и уже как «щупальцы спрута», как скажет Верхарн,
разбрасывают свои предместья далеко за пределы древних городских стен.

 

ПАРИЖ ОКОЛО 1175 Г.

(...) Sedet in gremio vallis delidosae, quam montium coronat ambitus, quos Ceres et Bacchus ornant. Secana inter agmina fluviorum non humilis, superbus alveo, decurrens ab Oriente, caput, cor, medullam totius urbis duobus circumplecten] brachiis, | / insulam facit. Suburbia duo dextra laevaque porriguntur, quorum minus precellens invidiosis urbibus invidiam parit. Ab utroque suburbio duo lapidei pontes in insulam protenduntur, quorum uterque nomen a sua sortitus est quantitate. Magnum enim eum [vocaverunt], cujus facies ad Aquilonem et mare spectat ad Anglicum; oppositum autem illi, qui patet ad Ligerim, Parvum Pontem appellaverunt. Pons ille qui Magnus dicitur, abundat navigiis, opibus, mercibus innumeris. Ecce parem non habet iste locus. Pons autem Parvus aut praetereuntibus, aut spatiantibus aut disputantibus logicis dedicatus est. In ejus insulae sinu praecelsa palatii regalis altitude consurgit, quae totis urbibus capitibus humero miriatur audaci. Eam non tantum mirabilis operum structura quantum nobilis illius regni reverenda commendat auctoritas (...). In hac insula regale sibi solium ab antique filosofia collocavit (...). In hac insula perpetuam sibi mansionem septem pepigere sorores, artes videlicet liberales, et, intonante nobilioris eloquentiae tuba, decreta leguntur et leges.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

gremium, ii, n.: лоно

ambitus, us, m.: цепь

Secana, ae, f. = р. Сена

medulla, ae, f.: сердцевина; центр

circumplecti, deponent: обнимать

suburbium, ii, n.: предместье

laevus, a, um: находящийся слева

precellens, ends: важный

lapideus, a, um: каменный

protendere: перебрасывать

quantitas, atis, f.: величина

oppositus, o, um: противоположный

Liger, eris, m.: р. Луара

navigium, ii, n.: корабль

spatiari, deponent: гулять

logicus, i, m.: зд.,ученый

dedicare: предназначать

praecelsus, a, um: очень высокий

palatium, ii, n.: дворец

regalis, e: королевский

humerus, i, m.: плечо

structura, ae, f.: aрхитектура

reverendus, a, um: почитаемый

solium, ii, n.: престол

mansio, onis, f.: пребывание

pangere, o, is, pepigi, pactum: устанавливать

artes liberates: «свободные искусства»

intonare: звучать

nobilioris — nobilissimae

tuba, ae, f.: труба

decreta, orum, n.: тексты канонического права

 

В таких вот городах с предместьями разделение труда становится все более очевидным; ремесла образуют корпорации,
права и обязанности которых строго определены со стороны городских властей, клиентов и представителей родственных профессий.

Письмо студента. G. de Bazoches.

 

НАЛОГИ И СИСТЕМА ПОГАШЕНИЯ В КОРПОРАЦИИ «ФЕВРИСТОВ»

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Ego, Guido, Dei gratia Cathalaunensis episcopus, notum fieri volumus tam presentibus quam futuris ad quos praesentis paginae testimonium devenerit, quod omnes fabri istius civitatis Cathalaunensis, qui morantur in banno et justitia nostra et operantur ex aere, ferro, calibe et cupro, solis iis exceptis qui operantur in argento et auro (...) talem franchisiam sive custumiam ab omnibus episcopis antecessoribus nostris usque ad tempora nostra firmam inviolatamque sibi servaverunt: ipsi debentsolvere omnem ferraturam quae est necessaria ad domum nostram, sive in ea nova fiant aedificia, sive vetera et ruinosa reparentur, tam in clavatura pro tectis tegendis, quam ferraturas pro fenestris et vectes, pessula, (...); debentque tres secures, unam in coquina, unam in porta et tertiam in camera episcopi, ita ut, si hujusmodi ferraturae inveterescant et indigeant reparatione, veteres reddentur et ab ipsis fient novae. Praeterea, singulis annis, in festo sancti Remigii, ille qui habet propriam domum et operatur de ferro et calibe debet solvere integram ferraturam unius equi aut duos denarios; si vero non habet propriam domum, debet tantum duo ferra equi cum clavis aut unum denarium (...). Propter hujusmodi onera ipsi sunt liberi et absoluti a summonitione thelonei et motonnis et oubliis in Natale Domini.

1188-1189. Архивы г. Шалона-сюр-Марна.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

individuus, a, um: безраздельный

Cathalaunensis, e: из г.Шалона-сюр-Марна
(сев. Франция, деп. Сона и Луара)

pagina, ae, f.: лист бумаги

quod = то, что

bannum, i, n.: власть

operari, dep.: мастерить

calibis, is, m.: сталь

cuprum, i, n.: медь

franchisia, ae, f.: привилегия

custumia, ae, f.: правило (юрид. термин)

inviolatus, a, um: нерушимый

ferratura, ae, f.: работа по металлу

ruinosus, a, um: ветхий

clavatura, ae, f.: цепи для строевого леса

ferratura, ae, f.: ковка (в проф. знач.)

vectis, is, m.: засов

pessulum, i, n.: замок

coquina, ae, f.: кухня

camera, ae, f.: келья

inveterescere: приходить в негодность

Remigius, ii: св. Ремигий

denarius, ii, m.: денье (фр. ден. единица)

clavus, i, m.: гвоздь

summonitio, onis, f.: зд., обязанность

theloneum, i, n.: налог за перевозку товаров

mottonum, i, n.: налог за овец

oublia, ae, f.: пирог, предназначенный
для сеньора как вид феодальной повинности

 

ПРАВИЛА ТОРГОВЛИ ПЕРГАМЕНОМ

(...) Cum igitur inter nos ex una parte et pergamenarios Parisiis ex altera, jamdiu est, orta fuisset dissensio super eo videlicet quod ipsi pergamenarii multas fraudes et quamplurimas malicias in emendo et vendendo pergamenum committebant in Universitatis et reipublicae prejudicium et gravamen, ideo tunc temporis fecimus eos jurare quod ipsi in emendo et vendendo nullas fraudes committerent, immo fideliter emerent et fideliter venderent — Tamen, prout est de novo compertum per inquestam, quod juramento promiserant, legaliter non servarunt (...). Ideo (...) quosdam articulos fecimus, utilitate Universitatis pensata, quos eis prius in Romano seu Gallico expresses jurare fecimus in aperto.

Primus articulus est, quod dicti pergamenarii nullas conspirationes facient in prejudicium magistrorum et scolarium et gravamen, et ipsorum pergamenariorum ad invicem (...).

Item quod dictis magistris et scolaribus vendent legaliter sine fraude, nec celabunt bonum pergamenum si habeant penes se.

Item quod non occurrant mercatoribus extra nundinas ad emendum pergamenum per se nec per alios; et quod non emant pergamenum in pellibus pro annis futuris ad suam placentiam et quod nihil emant cum candela in occulto.
Item quod cum mercatoribus foraneis tempore nundinarum vel quocumque alio tempore nullam conventionem facient ordinando vel taxando cum ipsis de pretio imponendo pergameno.

Item quod non ement pergamenum nisi apud S. Maturinum vel in loco publico nundinarum.

30 октября 1291.

 

pergamenarius, ii, m.: торговец пергаменом

Parisii, orum, m.: Париж

jamdiu est = уже много лет тому назад

malitia, ae, f.: надувательство

pergamenum, i, n.: пергамен

gravamen, inis, n.: ущерб

tunc temporis = тогда

inquesta, ae, f.: расследование

legaliter: законно

articulus, i, m.: предписание

pensare: учитывать; взвешивать

conspiratio, onis, f.: зд., сговор против кого-л.

penes + Аcс. = ради обладания чем-л.

nundinae, arum, f.: рынок

pellis, is, f.: кожа

placentia, ae, f.: воля

candela, ae, f.: свеча

foraneus, a, um: базарный

ordinare: устанавливать стоимость

taxare: оценивать

S. Maturinus: св. Матюрин

 

 

КЛЯТВА АПТЕКАРЕЙ

 

 

Герб корпорации аптекарей г. Кан

(...) Juraverunt Quod habebunt pondera (...) justa et vera a libra usque ad scrupulum. Quod non ponent in suis clisteribus aliquam medicinam cujus virtus sit exhalata vel corrupta. Quod non ponent unam medici nam pro alia in aliqua recepta, nisi de consensu magistri receptam ordinantis, immo facient secundum receptam per magistrum ordinatam, et si herbam vel medicinam in recepta positam non habeant, refferent magistro ordinanti ut circa hoc provideat.

Quod non dabunt nec permittent dari sdenter aliquod clisterium nec aliquod aliud medicabile, nisi ad hoc habeant receptam ab aliquo magistro specialiter ordinatam nec de suo libro receptam capient nisi de consensu speciali magistri receptam qui prius ordinavit. Quod non recepient clericum nisi sciat intelligere, loqui et scribere latinum et gallicum, et antequam ipsum redpiant, tenebitur jurare omnia predicta juramenta (...)

 

jurare quod = jurare + Accusativus
cum Infinitivo libra, ae, f.:
весы

scrupulum, i, n.: скрупула (ед. массы: 1с.=1,246 г.)

clister clisterium клизма, клистир

exhalatus,es, um: выдохшийся

recepta, ae, f.: доход; зд., рецепт

ordinare: назначать

medicabile, is, n.: лекарство

specialiter: специально

clericus, i, m.: зд., лаборант

juramentum, i, n.: клятва

 

 

 

ХИРУРГИ И ЦИРЮЛЬНИКИ

(фрагменты Капитулярия Парижского университета)

31 januarii 1411, Parisiis: Perretta Petonne, quae in vico S. Dionysii chirurgiam exercebat, quanquam a medicis chirurgisque non approbata fuerat, ad instantiam magistrorum chirurgorum vexatur.

7 sept. 1425: Lis (...) inter chirurgos et barbitonsores Paris, qui praetendebant se, quamvis non approbatos, artem chirurgicam in quibusdam casibus exercere posse.

 

vicus, i, m.: деревня

Dionysius, ii: Сен-Дени

chirurgia, ae, f.: хирургия

chirurgus, i, m.: хирург

instantia, ae, f.: требование

vexare: преследовать

barbitonsor, oris, m.: цирюльник

 

 

Документы:

6 марта 1477: Цирюльник хирург, все равно что портной — хирург, потому что красивые и хорошие книги, имеющиеся у цирюльников, написаны по-французски, но ни один не может быть хирургом, кто ни слова не знает по-латыни. В Париже найдется лишь шесть хирургов, которых нельзя было бы причислить ни к остальным городским хирургам, ни к тем из них, кто приезжает в Париж.

Parisiis, 2 октября 1422.


Капитулярий Парижского университета

Я изучаю химию, фармацевтику, хирургию...(после множества приключений) Благой Господь призывает меня к моему основному ремеслу. Я вновь беру мою котомку и бритвенный ремень; и затем (...)перехожу как бродяга из одного города в другой.

Бомарше. Женитьба Фигаро. 1784